Dikkat eksikliği dikkati bir iş üzerine toparlayamama, konsantre olamama veya dikkati sürdürememe durumudur. ADHD semptomları, zorlukla ve kısa süre için odaklaşan dikkat, bir etkinliği yarım bırakma, aşırı hareketlilik ve sinirlilik, düşünmeden hareket etme ve ‘kazaya yatkınlık’, sosyal ilişkilerinde güvensizlik olarak ortaya çıkabilir. Bu durumdaki bir birey, enerjisinin çoğunu özür dilemeye ve disfonksiyonel davranışını kapatmaya çalışmaya ayırabilir. Düşük benlik saygısı, kendinden emin olamama ve yalnızlık geliştirebilir. Dikkat eksikliği bozukluğu, hiperaktivitenin ek olarak olup olmamasına göre çeşitlendirilir. Literatürde dikkat dağınıklığı bozukluğu (ADD), hiperaktivite ile dikkat bozukluğu (ADD-H), dikkat dağınıklığı bozukluğu/hiperaktivite bozukluğu (AD/HD) gibi farklı teşhisler mevcuttur. Hiperaktivite ek olmadan görülen ADD , ADD ve AD/H D (özellike dikkatsiz ‘inattentive’ tip) aynı değildir am a yine de birbirlerine oldukça yakın özellikler gösterirler. ADH D belirtileri, çok iyi yapılandırılmış veya yeni bir ortamda ilginç bir aktivite söz konusuysa, birebir ilgi ve süpervizyon alınıyorsa veya uygun davranış için sık ödül veren bir ortamdaysa gözlenemeyebilir. Ancak semptomlar yapılandırılmamış ve çok az düzeyde süpervize edilen, sıkıcı, devamlı dikkat veya zihinsel güç gerektiren ortamlarda kötüye gider. Temel aksaklık, bireyin çok farklı ortamlarda belli kurallar doğrultusunda beklenen davranışlarda bozukluk ve içsel istek/ ihtiyaçlara veya dışsal etkilere tepkisel yanıt vermeyi engellemekte zorluk yaşanmasındadır. Bazı semptomlar yedi yaşından önce mevcuttur. ADHD ‘ nin tanısı, yaygın gelişimsel bir bozukluğun -örneğin şizofreni gibi başka bir psikiyatrik bozukluk, varlığından bağımsız semptomlar olursa yapılabilir.

ADHD tanılı yetişkinde tanı için aşağıdaki durumlar incelenmelidir (Clark, 2003):

1. Yetişkinin geçmiş çocukluk hikayesi: Ebeveyn veya bakıcı, hastayı çocukluğunda aşırı hareketli olarak nitelendirir. Bakım ve beslenme konularında ebeveyne/bakıcıya sürekli düş kırıklığı yaşattığı, yeterince olgunlaşmadığı söylenir. Erkek yetişkinler, bu geçmişi reddedebilir.

2. Ailenin genetik koşulları: Ailede farklı üyelerde ADD , ADHD , TS(Tourrette Sendromu), OCD (Obsesif Kompulsif Bozukluk) gibi tanılar varsa, hastanın da büyük olasılıkla bu tanıyı alma olasılığı artar. Örneğin, büyük annede TS, kız kardeşte OCD varsa, gelen kişide ADH D olduğu şüphesi fazladır.

3. ADH D semptomları: İlaç tedavisiyle hızla ve önemli ölçüde düzelir, ancak kişilik bozukluğu ve çift kutuplu duygulanım bozuklukları çok hızlı bir ilaç tedavisiyle düzelmez . ADHD ile başka psikiyatrik bir tablonun aynı anda kişide olup olmadığında dikkat edilmelidir. Atipik depresyon tanısı almış ergen ve yetişkinlerde daima ADHD ye ilişkin bir sorgulama yapılmalıdır.

4.ADHD tanısı almış ergen ve yetişkinlerde cinsiyete göre bir farklılık vardır. Kadınlarda dikkatsiz (inattentive) tip daha yaygın gözlenirken, geç ergenliğe kadar dah a çok duygu duru m bozukluğunu andırır. Birey, çocuklukta iyi huylu, gündüz rüyalarına yatkın, verilen ödevi tamamlayan, ancak zayıf çalışma becerileri olan biridir. Büyüdükçe daha çok unutan, daha düzensiz ve verimsiz biri haline gelir.

           Clark’ ın yaptığı bir araştırmada (1999), ADH D tanısı almış ergen ve yetişkinlerin %25-30′ unda agorafobi ile eşlik eden panik bozukluk ve genel endişe bozukluğu görülmüştür. Bu kişiler randevularına geç kalırlar, unutkandırlar, detaylara özensizdirler, ve bu nedenlerle uyum güçlükleri yaşarlar. Genellikle değişken oldukları için, bulundukları ortamda sürekli değişiklik getirecek şekilde hareket ederler. Brook ve ark. (1996), çocuklukta şiddetli DEHB belirtilerinin ve davranış problemlerinin ergenlikte antisosyal davranışlara ve madde kullanımına zemin hazırlayabileceğini, onun da yetişkinlikte antisosyal kişilik bozukluğu ve yasadığı eylemler için risk oluşturabileceğini belirtmiştir.

DİKKAT EKSİKLİĞİ VE HİPERAKTİVİTE

DEHB; dikkatsizlik, aşırı hareketlilik ve dürtüsellik gibi uyumsuz davranışları bir arada barındıran gelişimsel bir bozukluktur. Üç alt tipe ayrılmıştır:

Ağırlıklı Olarak Dikkat Eksikliği Bozukluğu: 

Yavaş bilgi işleme ve seçici dikkat ile odaklanma konusunda daha fazla problem görülür. Aşrı hareketlilik olmadan görülen DEHB türüdür.

Ağırlıklı olarak Hiperaktive-Dürtüsel Bozukluk:

Hiperaktivitenin yoğun olduğu, dikkat eksikliğinin daha az olduğu aşırı hareketli tiplerdir. Aşırı hareketlilik hali yaşla birlikte azalabilir, dürtüsellik devam eder daha ileri yaşlarda yerini iç huzursuzluk gibi belirtilere bırakabilir..

Birleşik Tip (Dikkat Eksikliği & Hiperaktivite Bozukluğu): 

Doğum sonrasında ilk yürümeye başladığı dönemlerde belirti verir ve okul öncesi dönemde, özellikle de okulun ilk yıllarında tanı alabilir. Dikkat eksikliği, hiperaktivite ve dürtüselliğin birçok semptomlarını gösterir. Kendilerini duygusal ve davranış olarak kontrol etme becerileri düşük olup çok farklı düzeylerde dikkat problemleri vardır.

Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu olan bireylerde öğrenme güçlüğü, kaygı, depresyon, anksiyete, davranış bozukluğu, okul başarısızlığı, iş verimsizliği, aile hayatında problemler, alkol ve maddeye bağımlılık gibi problemler birlikte görülebilmektedir.

Dikkat Eksikliği Belirtileri:

• Başladığı işi tamamlamakta güçlük çeker, yarım bırakır (ödevi, oyunu yarım bırakma, oyunu sürdürememe).
• Yönerge alma konusunda sorun yaşar.
• Dikkatlerini yaptığı işe veya oyuna vermekte zorlanır (Uzun süre film izleme, puzzle yapma).
• Evde veya okulda yapacağı işler ve aktiviteler için gereken malzemeleri kaybeder. Siz konuşurken dinlemez gibi görünür.
• Sorumluk almakta zorlanır.
• Ayrıntıları gözden kaçırır.
• Düzensiz görünür, dağınıktır.
• Zihinsel beceri gerektiren çalışmaları yapmakta zorlanır.
• İlgileri çok çabuk dağılır.
• Ödevlerini tamamlamak zor gelir. Ödevin başına oturamaz farklı gerekçelerle ödevin başından kalkar, odada ve sınıf içerisinde gezinmek isteyebilir.
• Kendilerinden istenen bir şeyi, kendilerine birkaç defa söylenildikten sonra yapabilir.
• Unutkanlık, okula ve derslere karşı ilgisizlik, öğrendiği bilgiyi çabuk unutma görülebilir.

Hiperaktivite Belirtileri:

• Hiperaktivitede çocuğun hareketliliği aşırıdır ve yaşıtlarıyla karşılaştırdığımızda gözle görülür bir farklılık vardır.
• Motor takılmış gibi sürekli hareket halinde olup yerinde duramaz.
• Elleri ve ayaklarını sürekli hareket halindedir.
• Kendi başına sakin bir şeklide oynamayı ve oturmayı beceremez.
• Sessiz sakin oyun oynamakta güçlük çeker.
• Yerli yersiz koşup tırmanır.
• Çok konuşur.
• Genellikle sorulan soru tamamlanmadan cevabını yapıştırır.
• Sabırsız ve acelecidirler.
• Her zaman bir şeylerle uğraşırlar.
• Ders çalışma masasının başında oturmaktan sıkılıp kalmak ister zamanı verimli kullanamaz.
• Sırasını beklemekte zorlanırlar.
• Olaylara veya konuşmalara müdahale edip yarıda keserler.

Yetişkinlerde Dikkat Eksikliği Belirtileri:

• Konsantre olamamak,
• Odaklanamama,
• Dikkatin sürdürülmesi konusunda güçlük,
• Dalıp dalıp gitmeler,
• Karşısında konuşanı dinlemekte güçlük yaşama, dinlerken kopmalar yaşaması,
• Konuşurken konudan konuya geçme, konuştuğunu unutma,
• Gereğinden fazla konuşma,
• Ayrıntılarla ilgilenmekten sıkılmak,
• Zamanın nasıl geçtiğini unutma, dışarıdan seslenenleri duymama aşırı odaklanma haliyle zihnindeki kaostan kurtulmaya çalışma hali,
• Organizasyon becerilerinde zayıflık,
• Unutkanlık,
• Zamanı kontrol etme güçlüğü,
• Planlama yapamama, bir işe başlamakta ve bitirmekte zorlanma,
• İşe ve randevularına geç kalma,
• Özel kişisel eşyalarını (ev ve iş anahtarı ,cüzdanı) kaybetme, unutma,
• Sorumluluğunda olan küçük görevleri (faturaları ödemek gibi…) unutma,
• Toplantılarda uygunsuz davranma-kalkıp yürüme,
• Konuşmaları bölme sık sık araya girme sonucunu düşünmeden konuşma,
• Alkol ve madde kullanımına ilgisinin olması,
• Heyecan arayışı,
• Aynı anda birçok işi yapmaya çalışma,
• Risk almaya çok meyilli olma,
• Sorumluluklarından çok çabuk sıkılma,
• Eleştiriye açık olmama,
• Duygusal olarak dalgalanmalar,
• Motivasyonu sürdürme güçlüğü nedeniyle iş ve aile yaşantısında dalgalanmalar yaşanması,

Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Terapi Süreci:

Yetişkinlerde dikkat eksikliği hiperaktivite dürtüsellik ve zaman yönetimi ile ilgili problemlerin tespit edilmesi için Moxo Dikkat Testi , Nöropsikoljik Testler İdem Psikoloji merkezinde uzmanlar tarafından  uygulanmaktadır.